یاران حضرت مهدى (عج)

با نگاهى گذرا به تاریخ جوامع بشرى، نقش دوران‏ساز و کلیدى جوانان در غالب حرکت‏هاى فرهنگى و اجتماعى و نیز نهضت‏هاى حیاتبخش پیامبران الهى کاملا آشکار و روشن است. تجربه تاریخ بیانگر این مهم است که در هر حرکتى از استعدادهاى فکرى و نهفته قشر جوان به صورت اصولى و صحیح بهره‏بردارى شده است، دستاوردهاى بسیار مهم و ارزشمندى به دست آمده است. در مقابل، زمانى که هدایت و رهبرى گروه‏هاى جوان به دست افراد هوسران و قدرت‏طلب افتاده است، جنایات و تراژدى‏هاى بسیار دهشتناکى به وقوع پیوسته است. در حالى که، در تفکر دینى بها دادن و شخصیت دادن و اهتمام به جوانان بسیار توصیه شده است .

براى روشن شدن این حقیقت، سزاوار است، سیره و عملکرد یکى از انبیاء الهى در این زمینه، با بهره‏بردارى منفى رهبران مستبد از نیروهاى جوان در جنگ‏هاى جهانى اول و دوم مقایسه شود تا آن‏گاه پیامدهاى استفاده از ظرفیت‏هاى قشر جوان و نیز عدم استفاده و غفلت از آن آشکار گردد .

از این‏نظر، وقتى مجموعه روایات مربوط به قیام حضرت مهدى (عج) را مطالعه مى‏کنیم، با این حقیقت آشنا مى‏شویم که زمینه‏سازان اصلى ظهور و اصحاب و یاران خاص آن حضرت در جریان تلاش براى تشکیل حکومت عدل جهانى، جوانان خواهند بود . به عنوان مثال، یکى از شخصیت‏هاى وارسته و شجاعى که در آخرالزمان با هدف اصلاح وضع نابسامان جوامع اسلامى قیام خواهد کرد، فردى به نام «سید حسنى‏» است. به روایت امام صادق‏علیه السلام حسنى یک جوان خوش‏چهره و نورانى است که على‏رغم به دست آوردن قدرت و امکانات بسیار زیاد، آن‏گاه که از ظهور حضرت مهدى‏علیه السلام آگاه مى‏شود، خود را به همراه سپاهیانش به امام‏علیه السلام مى‏رساند و با آن حضرت بیعت مى‏کند. به یک روایت، امام زمان (عج) به وسیله ایشان براى مردم مکه چند روز پیش از قیام پیامى مى‏فرستند ...

گذشته از این، وقتى حضرت على‏علیه السلام به مناسبتى از یاران و اصحاب امام عصر (عج) سخن مى‏گویند، در توصیف ویژگى‏هاى آنان این چنین مى‏فرمایند : یاران قائم (عج) همه از میان جوانان خواهند بود. سالخورده در بین آنها بسیار کم است و نسبت‏سالخوردگان بر جوانان در بین اصحاب آن‏حضرت همانند سرمه‏اى براى چشم و نمک براى غذاست و کمترین بخش غدا را نمک تشکیل مى‏دهد . ⁽¹⁾

این امر، ناشى از این است که جوان به دلیل داشتن فطرت پاک و صفاى باطن در درجه اول، از استعداد و ظرفیت‏بالاى درک و توان شناخت‏حقیقت‏برخوردار است . علاوه بر آن، به واسطه شجاعت و شهامت زیادى که دارد زودتر پذیراى حقایق مى‏شود و در مقابل آنها لجاجت و سرسختى بى‏مورد به خرج نمى‏دهد .

در خصوص یاران حضرت حجت (عج) ویژگى‏ها و اوصاف ذیل بیان شده است :

برخوردارى از علم و معرفت کامل و ایمان استوار، شهامت و شجاعت‏بى‏نظیر، گذشت و فداکارى، شهادت‏طلبى، فروتنى و تواضع در اوج برخوردارى از قدرت و امکانات، حق‏مدارى، عشق به امام‏علیه السلام، تبعیت و پیروى کامل از رهنمودهاى حضرت حجتعج) و خیرخواهى به همنوعان و صفا و صمیمیت و . ...

در معارف دینى، وظایفى براى منتظران واقعى حضرت حجت‏علیه السلام بیان شده که از طریق عمل به مجموعه‏اى از تکالیف افراد بتوانند از چنان شایستگى برخوردار شوند که در زمره یاران واقعى آن‏حضرت درآمده و در حد توان و ظرفیت و به میزان همت و تلاش افراد به فراهم شدن بستر مناسب براى ظهور منجى عالم بشریت کمک نمایند. گرچه مجموعه وظایف منتظران بسیار است اما در این نوشته، تنها به ذکر چند مورد مهم، که در شرایط کنونى جامعه اسلامى داراى اهمیت است‏بسنده مى‏کنیم .

یکى از مهم‏ترین و اساسى‏ترین اصولى که از ارکان اصلى مکتب تشیع محسوب مى‏شود، مساله امامت و آشنایى با امام هر عصر است. به اعتقاد شیعه، در هیچ برهه از زمان، زمین خالى از حجت و انسان بدون امام معصوم نخواهد بود. چرا که هدایت و رهبرى صحیح و همه جانبه انسان بر اساس تعالیم الهى تنها از طریق پیروى از رهنمودها و روشنگرى‏هاى امامى ممکن است که علاوه بر، آشنایى با سنت‏هاى حاکم بر نظام هستى، از تمامى مصالح بشر و حقایق تعلیمات پیامبران الهى آگاه باشد. با توجه به این حقیقت، یکى از وظایف مهم آحاد جامعه، به‏ویژه قشر جوان آن است که در هر عصرى، نسبت‏به امام و حجت الهى موجود در آن زمان به گونه‏اى شناخت پیدا کنند که بر تعالیم مسؤولیت‏هاى خود آگاهى پیدا کرده و بر اساس آن عمل نمایند. اهمیت‏شناخت امام زمان (عج) در هر عصرى به گونه‏اى است که در برخى روایات، عدم کسب معرفت لازم از امام هم‏ردیف، بلکه مساوى با کفر و بى‏ایمانى شمرده شده است. پیامبر اکرم‏صلى الله علیه وآله در همین زمینه مى‏فرمایند: «هرکسى که بمیرد و امام زمان خودش را نشناسد به مرگ جاهلیت از دنیا رفته است .» ⁽²⁾ و یا در یکى از ادعیه که بر آن نیز بسیار سفارش شده است. به همین مساله اشاره شده است: پروردگارا حجت‏خودت را به من بشناسان چرا که اگر حجتت را به من نشناسانى من از دین و آئینم گمراه مى‏شوم . ⁽³⁾ مضمون این‏گونه روایات زمانى بهتر روشن خواهد شد که به پیامدهاى مثبت و منفى یک جامعه، در اثر برخوردارى و عدم برخوردارى جامعه از امام و رهبرى شایسته توجه و دقت‏بیشترى شود. در طول تاریخ، چه بسیار بوده‏اند حرکت‏ها و یا نهضت‏هاى عظیم مردمى که به دلیل فقدان رهبر شایسته با شکست مواجه شده‏اند و یا پس از پیروزى به جهت افتادن زمام امور در دست زمامداران بى‏کفایت‏به انحراف و اضمحلال کشیده شده‏اند ...

البته، کم و کیف شناخت امام‏علیه السلام با توجه به نیاز و توانایى و ظرفیت افراد متفاوت است. مهم این است که این شناخت‏به گونه‏اى باشد که در صورت مواجه افراد با تهدیدها و شبهه‏افکنى‏هاى دشمنان و بدخواهان، در تشخیص راه صحیح و شیوه درست از دچارشدن به گمراهى و انحراف آنها را نجات دهد. و گرنه شناخت کامل و همه جانبه حجت‏هاى الهى براى افراد عادى با توجه به محدودیت استعدادها و توانایى‏هاى فکرى غیرممکن است .

در دوره غیبت کبرى، فقهاى جامع‏الشرایط به نصب امام زمان‏علیه السلام مسؤولیت نمایندگى عام امام‏علیه السلام را در استمرار حرکت‏حیات‏بخش امامت و پاسدارى از احکام و مقررات اسلامى برعهده دارند. بر این اساس، یکى از وظایف افراد در عصر غیبت، پیروى از رهنمودهاى فقهاى عادل است. چرا که فقها به دلیل آشنایى با شیوه‏هاى صحیح استنباط احکام از منابع اصیل دینى، قادرند تا به پرسش‏هاى مختلف مردم در زمینه مسائل دینى پاسخ دهند. امام صادق‏علیه السلام در اشاره به چنین امر مهمى فرمودند: «فقها از سوى ما منصوب شده‏اند تا به سؤالات شما پاسخ دهند و شما نیز مؤظف هستید در شرایطى که به ما دسترسى ندارید به آنها مراجعه کنید و بر اساس نظر آنان در چهارچوب احکام الهى عمل کنید و هرگز حکم آنها را که براساس موازین شرعى ارائه مى‏شود، رد ننمایید. چون رد نظر آنان، به منزله رد حکم و نظر ماست و رد نظر ما، به منزله رد نظر و حکم خداوند است .» ⁽⁴⁾

در همین باره زمانى که از حضرت مهدى (عج) سؤال کردند که در دوران غیبت کبرى که به شما دسترسى نداریم جواب احکام و مسائلى را که با آنها مواجه مى‏شویم چگونه به دست آوریم؟ آن‏حضرت در پاسخ فرمودند: «در پیشامدها و حوادثى که رخ مى‏دهد به آشنایان با احادیث ما (یعنى مجتهدان جامع‏الشرایط که متخصصان متون دینى و احادیث اهل‏بیت‏علیهم السلام هستند) مراجعه کنید و آنها حجت من براى شما و من حجت‏خدا بر آنان هستم .» ⁽⁵⁾ پس، برخلاف نظر نادرست‏برخى افراد ناآشنا به معارف اسلامى، مسلمانان در دوران غیبت کبرى بدون راهنما نمانده‏اند که مجبور باشند با شیوه‏هاى ناصواب متکى به اندیشه‏هاى ناقص بشرى و نظریه‏هاى غیرعلمى به حل مشکلات اقدام کنند و در نتیجه، گرفتار معضلات فرهنگى و اقتصادى و اجتماعى فراوان گردند . بلکه در دورانى که بنابر مصالحى امام معصوم‏علیه السلام در دسترس همگان نیست مردم موظف‏اند که به فقهاى عالم و عادل مراجعه کنند و آنان نیز موظفند بدون کوتاهى و سهل‏انگارى بر اساس موازین شرعى از طریق مراجعه به آیات قرآن و روایات اهل‏بیت‏علیهم السلام به همه سؤالات و نیازهاى فکرى و اعتقادى و فقهى و فرهنگى و سیاسى و... آنها پاسخ‏هاى مناسبى ارائه دهند .

اصلاح نفس و ترک گناهان و آراستن به فضایل اخلاقى در همه احوال ضرورت دارد. ولى خودسازى و اصلاح نفس در دوره غیبت، که زمینه لغزش و انحراف و آلوده گشتن به رذایل اخلاقى بیشتر است، از اهمیت زیادى برخوردار است .

امام صادق‏علیه السلام در این زمینه مى‏فرمایند: «صاحب‏الامرعلیه السلام غیبتى خواهد داشت اگر کسى در آن دوره بخواهد دیندار بماند، سخت در مشقت‏خواهد بود. بنده خالص خدا در آن شرایط باید تقواى الهى پیشه کند و دو دستى به دین خود بچسبد .» ⁽⁶⁾

به علاوه، چون فراهم شدن زمینه ظهور امام زمان‏علیه السلام از یک نظر وابسته به وجود افراد خودساخته و آراسته به فضایل اخلاقى است و جز از طریق تهذیب نفس و پیدا کردن پرورش اسلامى نمى‏توان در سلک یاران و زمینه‏سازان حضور آن حضرت قرار گرفت. بنابراین، یکى از وظایف افراد تلاش در راه خودسازى و تهذیب نفس است. بر این اساس، امام صادق‏علیه السلام مى‏فرمایند: «من سره ان یکون من اصحاب القائم فلینتظر و لیعمل بالورع و محاسن الاخلاق ⁽⁷⁾ ... هر کس دوست دارد از یاران حضرت قائم‏علیه السلام باشد باید در انتظار ظهور آن حضرت باشد و در این حال، به پرهیزکارى و اخلاق نیکو رفتار نماید» و حتى در توقیعى که امام زمان‏علیه السلام آن را به مرحوم شیخ مفید نوشته‏اند چنین آمده است که اعمال ناشایست و گناهانى که از شیعیان سر مى‏زند، یکى از عوامل طولانى شدن دوره غیبت و محرومیت آنها از دیدار امام‏علیه السلام است .

از آنجا که یکى از شرایط مهم رشد ارزش‏ها و فراهم شدن زمینه حاکمیت احکام الهى، اصلاح وضع عمومى جامعه است لذا در تعلیمات روشنگرانه اسلام اهتمام به وضع جامعه و مبارزه با نارسایى‏هاى اجتماعى و فساد و کجروى‏ها از طریق امورى چون امر به معروف و نهى از منکر مورد تاکید قرار گرفته است. به گونه‏اى که حتى انسان‏هاى بى‏توجه به امور اجتماعى و مشکلات سایر مردم، خارج از زمره مسلمانان محسوب مى‏شود: «من اصبح ولایتهم بامورالمسلمین فلیس بمسلم‏ » ⁽⁸⁾

علاوه بر این‏که بر اساس روایات اهل‏بیت‏علیهم السلام تا آمادگى‏هاى لازم فکرى و فرهنگى و... در احاد جامعه براى پذیرش و یارى امام زمان‏علیه السلام پیدا نشود، ظهور حضرت محقق نخواهد شد. از سوى دیگر، تحصیل آمادگى‏هاى لازم نیاز به بستر سالمى دارد که افراد در سایه آن بتوانند به کسب مهارت‏ها و کمالات لازم بپردازند. این بسترسازى مشروط به احساس مسؤولیت همگانى و مشارکت همه جانبه تک تک افراد در پاکسازى فضاى عمومى جامعه است که براى انجام کامل و به موقع این امر نیز مکانیزم‏هاى زیادى پیش‏بینى شده است که مهمترین آنها، اقامه فریضه امر به معروف و نهى از منکر است. یعنى همه افراد جامعه اسلامى موظفند از طریق تحصیل آشنایى کامل با شرایط و احکام آن، به اصلاح نارسایى‏هاى اجتماعى و حفظ سلامت فضاى جامعه بپردازند تا از این طریق، اولا: شرایط لازم براى ظهور آن حضرت فراهم گردد و ثانیا، امکان زندگى براساس احکام نورانى اسلام در دوره غیبت، ولو به ضرورت ناقص، بوجود آید .

با توجه به نقش و جایگاه مهمى که دعا در تفکر اسلامى دارد، اگر دعا با شرایط لازم انجام گیرد همچون سایر علل و عوامل موثر در نظام هستى، مى‏تواند در امور تکوینى تغییر ایجاد نماید. در بخشى از روایات پیامبر اکرم‏صلى الله علیه وآله و ائمه اطهارعلیهم السلام توصیه شده است که براى فرج امام زمان‏علیه السلام زیاد دعا کنید و از خود حضرت بقیة‏الله (عج) نقل شده است که آن حضرت فرمودند: «اکثروا الدعا بتعجیل الفرج فان ذلک فرجکم‏ » ⁽⁹⁾ براى تعجیل در فرج و ظهور، زیاد دعا کنید چرا که این‏کار موجب فرج و خوشحالى شماست .

بنابراین، از دیگر تکالیف عاشقان امام زمان (عج) درخواست تعجیل فرج آن حضرت است. البته، توجه به این نکته نیز ضرورى است که اولا، دعا زمانى به مرحله اجابت مى‏رسد که دعا کننده شرایطى را در خود ایجاد نموده باشد که دعاى او شرایط استجابت را داشته باشد. ثانیا، باید توجه داشت که دعا هرگز جاى عمل به وظایف دیگر را نمى‏گیرد بلکه دعا در صورتى مفید است که همراه با عمل به سایر تکالیف دینى باشد .

علاوه بر موارد فوق، پایدارى در راه ولایت اهل‏بیت‏علیهم السلام، استقامت در برابر مشکلات و نارسایى‏ها، کمک و مساعدت به همنوعان، تحصیل علم و به دست آوردن تخصص‏هاى لازم، احیاء شعائر اسلامى و پاسدارى از ارزش‏هاى اصیل و... از جمله مسائلى هستند که اهتمام به آنها سعادت و سلامت جامعه، به ویژه نسل جوان را تضمین مى‏کند